Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийн урилгаар Бүгд Найрамдах
Хятад Ард Улсын дарга Си Зиньпин 2014 оны наймдугаар сарын 21-22-ны
өдрүүдэд Монгол Улсад төрийн айлчлал хийж байгаа билээ. БНХАУ-ын дарга
Си Зиньпин өчигдөр /08.21/ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржтой
өргөтгөсөн хэлэлцээ хийж, энэ үеэр хоёр улсын тэргүүн Монгол, Хятадын
харилцааг Иж бүрэн түншлэлийн стратегийн харилцаанд хүрсэн хэмээн
дүгнэж, уг харилцааг хөгжүүлэх тунхаглалд гарын үсэг зурсан нь энэхүү
айлчлалын хамгийн чухал үйл явдал болсон юм.
Монгол улс, БНХАУ-ын хооронд иж бүрэн стратегийн түншлэлийн
харилцаа хөгжүүлэх тухай энэхүү тунхаглалыг бүрэн эхээр нь хүргэж
байна.
Талууд Монгол, Хятадын харилцааны өндөр түвшинд хөгжиж буй таатай үндэс
суурь болон бодит шаардлагад үндэслэн, хоёр улс, хоёр ард түмний
нийтлэг эрх ашигт нийцсэн стратегийн түншлэлийн харилцааг улам бүр
гүнзгийрүүлэх хамтын хүсэл эрмэлзлэлийн дагуу мөнхөд итгэлтэй,
хариуцлагатай сайн хөрш, сайн түнш, сайн анд байхын тулд Монгол, Хятадын
стратегийн түншлэлийн харилцааны түвшинг дээшлүүлэн Монгол, Хятадын иж
бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоохоор санал нэгтэйгээр
тохиролцов. Үүний тулд Талууд дараах чиглэлүүдээр хамтын ажиллагааг
эрчимтэй хөгжүүлнэ.
Нэг. Улс төрийн харилцаа:
Талууд "Монгол, Хятадын найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны тухай 1994
оны гэрээ” болон бусад баримт бичгийн үзэл санааны дагуу бие биеийн
тусгаар тогтнол, бүрэн эрх, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг
харилцан хүндэтгэх, харилцан үл довтлох, хүч үл хэрэглэх, дотоод хэрэгт
үл оролцох, эрх тэгш, харилцан ашигтай байх, энх тайвнаар зэрэгцэн
орших, тус тусын сонгосон хөгжлийн замыг харилцан хүндэтгэх зарчмын
үндсэн дээр найрсаг хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхээр болов.
Талууд нөгөө талын бүрэн эрх, аюулгүй байдал, газар нутгийн бүрэн бүтэн
байдалд хохирол учруулах аливаа үйл ажиллагаа явуулахгүй, аливаа гэрээ
байгуулахгүй, аливаа эвсэл, бүлэглэлд нэгдэхгүй, тэдгээрийн нөгөө улсын
эсрэг чиглэсэн үйл ажиллагаанд оролцохгүй, нөгөө талын бүрэн эрх,
аюулгүй байдал, газар нутгийн бүрэн бүтэн байдалд хохирол учруулах үйл
ажиллагаа өөрийн улсын нутаг дэвсгэрт явуулахыг аль нэг гуравдагч улс,
байгууллага, бүлэглэлд зөвшөөрөхгүй байхыг онцлон тэмдэглэв.
Талууд хоёр улсын уламжлалт найрсаг харилцааг тогтвортой, харилцан
ашигтай, харилцан хүндэтгэх зарчимд тулгуурлан хөгжүүлэх нь өөрийн улсын
гадаад бодлогын тэргүүлэх, стратегийн чиглэлийн нэг болохыг дахин
нотлов.
БНХАУ хөрш орнуудтайгаа "илүү дотно, чин сэтгэлээсээ, харилцан ашигтай
хүртээмжтэй байх” зарчмын дагуу хөгжлийн үр дүнгээ хуваалцан, харилцан
ашигтай хамтдаа хожих бодлого баримталж байгааг монголын тал өндрөөр
үнэлэв. Энэхүү зарчим нь Монгол, Хятадын харилцаа болон бүс нутгийн
хамтын ажиллагааны хөгжилд илүү таатай боломжийг бүрдүүлж байгааг талууд
тэмдэглэв.
Монголын тал БНХАУ-ын Засгийн газар нь нийт Хятадыг төлөөлөх цорын ганц
хууль ёсны Засгийн газар гэж үздэгээ нотлов. Монголын тал Тайвань,
Төвд, Шинжааны асуудлаарх хятадын талын байр суурийг тууштай дэмжинэ.
Талууд хоёр улсын өндөр, дээд түвшний харилцан айлчлалын давтамжийг
хадгалж, олон улсын арга хэмжээний үеэр уулздаг уламжлалыг үргэлжлүүлж,
бусад арга хэлбэрийг ашиглан стратегийн хэлхээ холбоогоо улам бэхжүүлнэ.
Талууд хоёр улсын парламент, засгийн газар хоорондын солилцоо, хамтын
ажиллагааг хөгжүүлнэ. Талууд хоёр улсын парламентын хооронд байнгын
уулзалтын механизм байгуулахыг дэмжинэ.
Хятадын тал Монгол Улс дэлхийн бүх улс орон, олон улсын байгууллагатай
найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагаа хөгжүүлж буйд баяртай байдаг бөгөөд
Монгол Улсын гадаадын хөрөнгө оруулалтын таатай орчин бүрдүүлэх
чиглэлээр гаргаж буй хүч чармайлтыг дэмжинэ.
Хятадын тал Монгол Улсын цөмийн зэвсэггүй статусыг хүндэтгэн олон улс
болон бүс нутгийн түвшинд дэмжинэ. Талууд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт
цөмийн хаягдал аливаа хэлбэрээр оруулах, байрлуулахын эсрэг хамтран
ажиллахаар тогтов.
Талууд Гадаад хэргийн яамдын хооронд "Стратегийн яриа хэлэлцээ”-ний
механизмыг байгуулж, хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагаа, гадаад
бодлого болон олон улс, бүс нутгийн хүрээн дэх харилцан сонирхсон
асуудлаар тогтмол санал солилцож байхаар тохиролцов.
Талууд хоёр улсын улс төрийн намуудын хооронд туршлага судлах, сургалт зохион байгуулах зэрэг хамтын ажиллагааг дэмжинэ.
Талууд батлан хамгаалах салбарт харилцан айлчлалыг тогтмолжуулж,
цэрэг-техникийн хамтын ажиллагааны хэлэлцээрийн хэрэгжилтийг хангаж
ажиллахын зэрэгцээ боловсон хүчин сургах чиглэлээр хамтын ажиллагаагаа
бэхжүүлнэ.
Талууд хоёр талын хуулийн байгууллагууд, хууль сахиулах байгууллагууд,
түүний дотор хил хамгаалах, цагдаа, авлигатай тэмцэх зэрэг байгууллага
хоорондын өндөр түвшний харилцаа, хамтын ажиллагааны механизмыг
хөгжүүлэн бэхжүүлэх чиглэлээр хамтран ажиллана.
Талууд терроризм, хил дамнасан, зохион байгуулалттай гэмт хэрэг,
мансууруулах бодисын хууль бус наймаа, хүний наймаатай хамтран тэмцэх,
урьдчилан сэргийлэх зэрэг чиглэлийн хамтын ажиллагаагаа бэхжүүлэхээр
тохиролцов.
Талууд хоёр улсын иргэд харилцан зорчих нөхцөлийг хөнгөвчлөх, хууль бус
үйл ажиллагаанаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хамтран авч
хэрэгжүүлэхээр тохиролцов.
Хоёр. Худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа:
Талууд эдийн засгийн хамтын ажиллагаагаа хоёр улс, ард түмний сайн
сайхны төлөө чиглүүлэн идэвхтэй хамтран ажиллахаар тогтов. Хятадын тал
цаашид ч харилцан ашигтай байх зарчмаар Монгол Улстай хамтран ажиллаж,
хөгжлийн үр шимийг Монгол Улстай хуваалцаж, хамтын хөгжилд хүрэхийг хүсч
байгаагаа онцлон тэмдэглэв. Монголын тал Монгол, Хятадын худалдаа,
эдийн засгийн хамтын ажиллагаа нь Монгол Улсын эдийн засгийн хөгжилд
чухал ач холбогдолтойг тэмдэглэв.
Талууд эрдэс баялгийг нээн олборлох, дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт,
санхүүгийн хамтын ажиллагааг уялдуулан цогц байдлаар хөгжүүлэх зарчмын
дагуу бүх талын харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг өрнүүлнэ.
Талууд хоёр талын санхүүгийн хамтын ажиллагааг улам бэхжүүлэн, хоёр
талын мөнгөн тэмдэгтийн харилцан солилцох хэмжээг нэмэгдүүлж, хоёр улсын
аж ахуй нэгжүүд өөрсдийн мөнгөн тэмдэгтээр худалдааны төлбөр тооцоо
хийхийг хөхиүлэн дэмжиж, арилжааны зээл, төслийн санхүүжилт зэрэг
чиглэлийн хамтын ажиллагаагаа илүү бэхжүүлнэ.
Талууд худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны нөөц боломжийг
ашиглан, худалдааг хөнгөвчлөх бодлогыг дэмжих, Зүүн Хойд Азийн үзэсгэлэн
яармаг, Монгол, Хятад, Оросын худалдаа, эдийн засгийн чуулга уулзалт,
Монгол, Хятадын үзэсгэлэн яармаг зохион байгуулах зэрэг замаар хоёр
улсын худалдааны хэмжээг жилээс жилд нэмэгдүүлэх, 2020 он гэхэд 10
тэрбум ам.долларт хүргэхийг зорино. Талууд нэмүү өртөг шингэсэн
бүтээгдэхүүний хоёр талын худалдаан дахь хувийг нэмэгдүүлэхийг хөхиүлэн
дэмжинэ.
Талууд Монгол, Хятадын Эрдэс баялаг, эрчим хүч, дэд бүтцийн хамтын
ажиллагааны зөвлөл болон хоёр талын бусад механизмын хүрээнд Монгол,
Хятадын төмөр зам, авто зам, боомт, төмөр, зэс, хар тугалга, цайр, уран,
нүүрс, газрын тос, цахилгаан эрчим хүч, химийн үйлдвэрлэл, автомашин
үйлдвэрлэл, хөнгөн үйлдвэр болон үл хөдлөх хөрөнгө зэрэг дэд бүтцийн
бүтээн байгуулалт болон уул уурхай, эрчим хүчний томоохон төслүүд, аж
үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалтын хамтын ажиллагааг хурдацтай урагшлуулж,
Монгол, Хятадын бодит хамтын ажиллагааны цар хүрээ, чанар, түвшинг бүх
талаар дээшлүүлнэ.
Хятадын тал Хятадын нэр хүнд бүхий томоохон аж ахуйн нэгжүүдийг зах
зээлийн зарчмын дагуу өөрсдийн давуу талыг ашиглан Монгол дахь томоохон
төслүүдийн хамтын ажиллагаанд оролцохыг дэмжинэ. Монголын талтай шинэ
өндөр технологи болон цэвэр эрчим хүчний салбар дахь хамтын ажиллагаагаа
идэвхжүүлнэ.
Талууд Монгол, Хятадын нүүрс хийжүүлэх төслийг хоёр улсын хөгжилд алс
хэтийн ач холбогдолтой хэмээн өндрөөр үнэлж, хоёр улсын аж ахуй нэгжүүд
голлон оролцож, зах зээлийн зарчмын дагуу хамтран ажиллахыг дэмжинэ.
Талууд хоёр улсын холбогдох аж ахуйн нэгжүүд "Монгол Улс, Бүгд Найрамдах
Хятад Ард Улсын хооронд стратегийн түншлэлийн харилцааг хөгжүүлэх дунд,
урт хугацааны хөтөлбөр”-т тусгагдсан болон бусад томоохон төсөлд
харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг идэвхтэй явуулахыг үргэлжлүүлэн
дэмжинэ.
Талууд Монгол, Хятадын хил орчмын бүс нутгийн эдийн засгийн хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхийг дэмжиж, таатай нөхцөл бүрдүүлнэ.
Талууд өөрийн улсын эрчим хүчний хөгжлийн стратеги болон бодит хэрэгцээ
шаардлагатай уялдуулан эрчим хүч, сэргээгдэх эрчим хүчний салбарын
хамтын ажиллагааг улам бүр бэхжүүлж, Монголд нүүрсний уурхайг түшиглэн
цахилгаан станц хамтран байгуулан, Хятадад эрчим хүч экспортлох болон
холбогдох хэлэлцээрийг байгуулах зэрэг асуудлыг идэвхтэй судлана.
Хятадын тал Монгол Улсад дамжин өнгөрөх тээвэр, далайн гарц зэрэг
чиглэлээр дэмжлэг үзүүлж, холбогдох хэлэлцээрийг байгуулсанд монголын
тал талархал илэрхийлэв. Талууд Монгол Улсын нутгаар дамжин өнгөрөх
төмөр замын тээврийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэхэд идэвхтэй хамтран
ажиллахаар тогтов.
Талууд 1991 оны "Монгол Улс БНХАУ-ын нутаг дэвсгэрээр далайд гарах
болон буцах, дамжин өнгөрөх тээвэр хийх тухай хэлэлцээр”-ийг шинэчилж
буйн ач холбогдлыг өндрөөр үнэлж, тууштай хэрэгжүүлэхээ илэрхийлэв.
Хятадын тал БНХАУ-ын Хойд болон Зүүн Хойд бүс нутгийн гадаад худалдааны
нээлттэй боомтуудыг Монгол Улсын далайн гарц болгон ашиглуулна.
Талууд 1955 оны "Монгол, Хятадын хилийн төмөр замын хэлэлцээр”, 2004
оны "Монгол, Хятадын хил, хилийн боомт, тэдгээрийн дэглэмийн тухай
хэлэлцээр”-ийг аль болох эрт шинэчлэн байгуулах ажлыг идэвхтэй
урагшлуулна.
Талууд хилийн боомтын дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтыг эрчимжүүлэн,
боомтын нэвтрүүлэх хүчин чадлыг дээшлүүлэх арга хэмжээ авна.
Гашуунсухайт-Ганцмод, Шивээхүрэн-Сэхээ боомтыг олон улсын чанартай
болгох, Баянхошуу-Өвдөг, Бургастай-Лаоемяо, Ханги-Мандал,
Хавирга-Архашаат боомтуудыг байнгын ажиллагаатай болгох ажлыг идэвхтэй
урагшлуулна. Цагаандэл Уул-Өлзийт боомтыг нээх ажлыг түргэтгэнэ.
Талууд хоёр улсын иргэний нисэхийн хамтын ажиллагааны талаарх хэлхээ
холбоогоо бэхжүүлж, хоёр улсын хоорондын агаарын тээврийн зах зээлд
нэвтрэх боломжийг зах зээлийн шаардлагын дагуу нэмэгдүүлнэ.
Гурав. Боловсрол, эрүүл мэнд, соёл, хүмүүнлэгийн салбарын хамтын ажиллагаа
Талууд "Монгол Улс, БНХАУ-ын найрсаг солилцооны жилийг тэмдэглэн
өнгөрүүлэх арга хэмжээний хөтөлбөр”-ийн хэрэгжилтийн явцад сэтгэл
хангалуун байгаа бөгөөд нягт хамтын ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн холбогдох
арга хэмжээнүүдийг сайтар зохион байгуулна.Талууд хоёр улсын хүүхэд,
залуучуудын харилцан солилцооны механизм байгуулахаар тохиролцож, 2015
оноос эхлэн ирэх 5 жилийн хугацаанд хятадын тал жил бүр Монголын 100
залууг, монголын тал Хятадын 50 залууг тус тус хүлээн авч, танилцах
аялал зохион байгуулна.
Ирэх 5 жилд монголын талд богино хугацааны сургалтын 1000 квот олгох,
Хятадын Засгийн газрын тэтгэлгийн тоог 1000-аар нэмэгдүүлэх, хэвлэл,
мэдээллийн чиглэлийн 250 төлөөлөгчийг Хятадад айлчлуулахаар урьсанд
монголын тал талархал илэрхийлэв.
Талууд цаашид соёлын өдрүүдийн арга хэмжээг харилцан зохион байгуулж,
соёл, урлагийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх замаар хоёр улсын найрсаг
харилцааг бэхжүүлнэ.
Талууд биет болон биет бус соёлын өвийг хамгаалах, соёлын өвийн хууль
бус наймаатай хамтран тэмцэх зэргээр хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлж,
олон улсын тавцанд харилцан дэмжлэг үзүүлдэг уламжлалаа үргэлжлүүлнэ.
Талууд цаашид хоёр улсын хэвлэл, мэдээллийн харилцан солилцоог улам
идэвхжүүлж, зөвлөлдөх уулзалт, форум зэрэг хамтын ажиллагааны механизмыг
ашиглан кино, телевизийн нэвтрүүлэг хийх, дамжуулан нэвтрүүлэх,
харилцан солилцоог хөгжүүлэхэд таатай нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Хятадын кино,
дэлгэцийн шилдэг 25 бүтээлийг үнэ төлбөргүй өгөхөө хятадын тал
мэдэгдэв. Талууд хамтын ажиллагаа, солилцоогоо бэхжүүлэх замаар хоёр
талын харилцааны хөгжлийн төлөө олон нийтийн илүү таатай хандлагыг бий
болгож, ард түмний дэмжлэгийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хамтран чармайна.
Монголын тал МУИС-ийн Күнзийн институт, Улаанбаатар дахь Хятадын соёлын
төвийн үйл ажиллагаанд цаашид дэмжлэг үзүүлнэ. Монголын тал Бээжинд
соёлын төв байгуулахад хятадын талаас шаардлагатай дэмжлэгийг үзүүлнэ.
Талууд Монгол судлал, Хятад судлалыг өөрийн орондоо хөгжүүлэхийг
дэмжиж, хоёр орны үндэсний соёл, хэл, уламжлал, түүх, урлаг, спорт,
уламжлалт анагаах ухаан зэрэг салбарын солилцоо, хамтын ажиллагааг
гүнзгийрүүлнэ.
Талууд Монгол Улсад эмнэлэгийн тусламж үйлчилгээг сайжруулах, орчин
үеийн шинэ дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх, эм, эмнэлэгийн хэрэгслийн
чанарт анхаарч ажиллана.
Талууд хил дамнасан малын халдварт өвчинтэй тэмцэх хамтын ажиллагааны
үр дүнтэй механизм бий болгон, хамтын ажиллагааны хөтөлбөр боловсруулж,
хил орчмын бүс нутагт гарсан халдварт өвчний талаарх мэдээллийг шуурхай
дамжуулж, тархалтыг бууруулна.
Монгол Улсын ногоон хөгжлийн бодлого, БНХАУ-ын экологийн соёл
иргэншлийн бүтээн байгуулалтын хүрээнд хоёр талын хамтын ажиллагааг
өргөжүүлнэ. Талууд цаашид цөлжилт болон уур амьсгалын өөрчлөлт,
байгалийн гамшигт үзэгдэл, ой хээрийн түймэртэй тэмцэх, усны нөөцийг
ашиглах болон хамгаалах зэрэг салбарын хамтын ажиллагааг бэхжүүлнэ.
Дөрөв. Олон улс, бүс нутгийн хамтын ажиллагаа
Талууд энхийг эрхэмлэсэн гадаад бодлогыг тууштай баримталж, энхтайван,
аюулгүй байдлыг бэхжүүлэхэд чиглэсэн олон улсын хамтын нийгэмлэгийн хүч
чармайлтыг дэмжинэ.
Талууд Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага/НҮБ/, Ази-Европын уулзалт /АСЕМ/,
Азид хамтын ажиллагаа, итгэлцлийг бэхжүүлэх бага хурал /АХАИББХ/,
АСЕАН-ы Бүс нутгийн чуулга /АРФ/, Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллага
/ШХАБ/, "Их Түмэн санаачилга” зэрэг олон талт байгууллага болон хамтын
ажиллагааны механизмын хүрээн дэх уялдаа, зохицуулалтаа цаашид
бататгана.
Монголын тал "Торгоны замын эдийн засгийн бүс” санаачилгын хүрээнд
хамтран ажиллах, "Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк”-ны бүтээн
байгуулалтад үүсгэн байгуулагч улсын хувиар оролцоход бэлэн байгаагаа
илэрхийлэв.
Хятадын тал Монгол Улсыг Ази, Номхон далайн эдийн засгийн хамтын
ажиллагааны байгууллага /АПЕК/-д элсэхийг дэмжиж, Зүүн Азийн хамтын
ажиллагаанд идэвхтэй оролцох, Зүүн Азийн дээд түвшний уулзалт болон
БНХАУ, Япон, БНСУ-ын хамтын ажиллагаанд зохистой хэлбэрээр оролцохыг
дэмжинэ.
Талууд Зүүн Хойд Азийн энх тайван, аюулгүй байдал, хөгжпийн үйл хэргийн
талаарх хэлхээ холбоо, зохицуулалтаа улам гүнзгийрүүлнэ. Монголын тал
хятадын талын зохион байгуулагч орны хувиар Зургаан талт яриа
хэлэлцээний үйл явцыг сэргээх, идэвхтэй урагшлуулах чиглэлээр гаргаж буй
хүч чармайлтыг дэмжинэ. Хятадын тал Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн
Элбэгдоржийн дэвшүүлсэн Зүүн Хойд Азийн аюулгүй байдлын асуудлаарх
"Улаанбаатарын яриа хэлэлцээ” санаачилгыг дэмжинэ.
Талууд монголын талын санаачилсан Монгол, Хятад, Орос гурван улсын
удирдагчдын уулзалтыг зохион байгуулах, гурван талын яриа хэлэлцээний
механизмыг бэхжүүлэх, гурван талын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэхийг
дэмжинэ.
Тав. Бусад
БНХАУ-ын дарга Си Зиньпиний Монгол Улсад хийсэн төрийн айлчлал
амжилттай болж, хоёр улсын харилцааны хөгжлийг улам бүр урагшлуулахад
чухал ач холбогдолтой боллоо гэж талууд санал нэгтэй үзэв. Халуун дотно
хүлээн авч, айлчлалыг өндөр түвшинд зохион байгуулсан монголын талд
БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин гүн талархал илэрхийлэв. Си Зиньпин дарга
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийг тааламжтай цагтаа БНХАУ-д айлчлахыг урив.
Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж урилгыг талархан хүлээн авав.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ
ЦАХИАГИЙН ЭЛБЭГДОРЖ
БҮГД НАЙРАМДАХ ХЯТАД АРД УЛСЫН ДАРГА
СИ ЗИНЬПИН
2014 оны 8 дугаар сарын 21-ний өдөр, Улаанбаатар хот
